Bước đường vào Đại học. (2)
Kể từ ngày ghi danh, tôi nhận đều đặn bài ngang qua bưu điện. Học theo cách hàm thụ, không có thầy, không phải đến lớp, không người nhắc nhở hướng dẫn nên thường thì mình hay dễ dãi : « không gấp, đểmai hẵn làm » nhất là khi gặp trở ngại, có những bài khó hơn sự hiểu biết, mình phải tự tìm hiểu để làm bài về văn phạm, về cách viết thư... Vì không có sựbó buộc nên đôi khi tôi cũng mất đi sự hăng hái. Tựnhủ là mình học để mở mang kiến thức và vì không muốn người Pháp có cảm tưởng không tốt đẹp vềngười mình như bà Durudeau đã có ấn tuợng : « Tôi không nghĩ là bà nằm trong trường hợp những người ghi danh mà không đi đến nơi ».
Tự đấu tranh với những điểm yếu của mình, tôi góp bài đều đặn và cứ vào mỗi ngày thứ tư, tôi đến đúnggiờ để gặp « tuteur » và không ai khác hơn là bàDurudeau. Sau nhiều lần gặp gỡ và ngang qua những mẫu chuyện ngắn ngoài giờ học, bà cho biết quê bà ởtỉnh Guéret là nơi mà vợ chồng tôi có căn nhà ở đó. Thời gian sáu tháng trôi qua, giữa Thầy và trò có một cái gì đó gần gủi hơn. Một hôm sắp đến ngày mãn khóa học, tôi mời bà đi uống nước.
- Tôi thấy bà có trình độ tiếng Pháp khá, bà có thểđi xa hơn.
- Cám ơn sự nhận xét của bà. Nhưng thật ra tôi cũng không biết làm sao để mình có thể tiến xa hơn vì tôi đã bỏ học từ lâu. Bằng tú tài của nước tôi không được tính tương đương với bằng tú tài của Pháp nên muốn ghi tên vào học đại học, tôi gặp nhiều trở ngại. Vã lại tôi cũng chưa tự tin lắm với số vốn tiếng Pháp mà tôi đang có hiện nay.
- Tôi kể cho bà nghe trường hợp của tôi. Cách đây hơn mười năm, tôi chỉ có bằng Trung học thôi, bây giờ thì tôi đã có bằng thạc sĩ (master) ; lẽ ra nếu tôi có can đảm hơn thì tôi đã lấy bằng tiến sĩ(doctorat)
Tôi trố mắt nhìn bà vừa thán phục vừa ngạc nhiên. Bà tiếp tục kể chuyện về cuộc đời của mình : « Tôilà con gái duy nhất của một gia đình làm nghềnông. Vào thời đó, khoảng năm sáu mươi, dù làhọc sinh xuất sắc nhưng gia đình tôi không muốn tôi học lên cao vì ba má tôi không cho đó là cần thiết. Dù nước Pháp có một nền văn minh caonhưng ở những vùng quê lúc đó vẫn còn quan niệm hẹp hòi là con gái không cần phải học cao. Lúc bấy giờ, người phụ nữ chỉ có hai nghề, một là học may, hai là học đánh máy và tốc ký để trở thành thơ ký. Mặc dù lời năn nỉ của thầy giáo, ba má tôi vì nợnần nên không thể cho tôi theo đuổi học lên cao hơn nữa, tôi cần phải đi làm để tự nuôi sống. Tôikhông thích nghề may nên quyết định học đánh máy. Buồn giận gia đình, tôi lên Paris, kiếm được việc làm. Tạm bằng lòng với số vốn kiến thức của mình, tôi cũng không hề nghĩ đến chuyện đi học thêm. Thế nhưng tình yêu đã làm cho tôi thay đổi suy nghĩ vì tôi yêu một người đàn ông có kiến thức rộng có trình độ học vấn cao. Có lẽ nhờ vào tìnhyêu và vì không muốn có sự cách biệt giữa hai người, tôi quyết định trở lại ghế nhà trường ».
- Ồ ! Câu chuyện về cuộc đời của Bà thật là thúvị ! Bà có thể cho tôi biết thêm phần kế tiếp vàbà đã vào đại học bằng cách nào ?
- Tôi kể câu chuyện này vì tôi biết bà cũng có quyết tâm trau dồi kiến thức. Dù bà và tôi mỗi người cómột hoàn cảnh riêng và mỗi người có một độngcơ khác nhau nhưng mình có chung một điểm làước muốn được vươn lên, có lẽ cũng vì thế màtôi ít nhiều có cảm tình với bà. Nhất là trong thời gian qua, sự làm việc tích cực của bà làm cho tôi suy nghĩ và thay đổi phần nào ấn tượng đối với người ngoại quốc. Tuy rằng tuổi của bà không còn trẻ như lúc tôi trở lại trường tuy nhiên với lòng quyết tâm, tôi tin chắc là bà sẽ đoạt được mục đích của mình.
Để không mất thì giờ, để vào đại học theo con đường mà tôi đã đi qua, bà nên ghi danh học lớp DAEU (Dipôme d’accès des Etudes Universitaires). Khóa học này nếu tôi nhớ không lầm được nhà nước mở ra vào năm 1968 để giúp cho những người bỏ học vì phải đi làm hoặc vì lập gia đình hay với nhiều lý do cá nhân khác nhau. Chương trình kéo dài một năm gồm cómôn Pháp văn, một ngoại ngữ tùy theo mình lựa chọn và tùy theo loại ngoại ngữ có trong chương trình, thí dụ như tiếng Anh, tiếng Ý, tiếng Đức, tiếng Tây Ban Nha….Ngoài ra mình phải chọn hai môn khác nữa, nếu mình muốn có bằng tương đương Tú tài Văn chương thì chọn những môn như Lịch sử, Triết học…Còn nếu chọn Tútài toán thì phải chọn những môn Toán, Lý, Hóa….. Đại khái là phải học bốn môn tất cả.
Để giúp cho những người phải vừa đi làm vừa đi học hoặc những bà mẹ trẻ, có con, mình đượcquyền ghi danh theo nhiều cách khác nhau. Nếumình cảm thấy đủ sức và đủ thời gian thì chọn cảbốn môn trong vòng một năm, và tổng cộng của các môn trung bình là 10, gọi là bù qua sớt lại. Thí dụ môn Triết học bà bị dưới trung bình thìnhững môn khác trên trung bình sẽ được bù lại. Và mỗi người chỉ được quyền học trong vòng bốn năm là tối đa.
Còn những người vì phải làm việc hoặc có con không thể lấy cả bốn môn thì mỗi môn phải cóđủ trung bình mới đậu được, nếu không thì kểnhư là rớt môn đó và tổng cộng cũng chỉ được quyền học trong bốn năm thôi.
Địa điểm học tổ chức ở một vài đại học, nhưng tôi chỉ nhớ là trường đại học Paris 7 và trường Sorbonne. Theo kinh nghiệm cá nhân tôi thìtrường Paris 7 là một trong những trường đại học có tiếng về khoa học nhân văn (Sciences humaines) và có nhiều giáo sư tốt, lại thêm không khí dễ chịu hơn. Đó chỉ là ý kiến cá nhân của riêng tôi. Tôi sẽ cho bà địa chỉ để hỏi thủ tục, bà tự lựa trường nào cho phù hợp với ý thích cánhân và gần nhà để đừng mất thì giờ di chuyển. Trong các thủ tục hành chánh, luôn luôn mình sẽgặp phải trở ngại, nơi đâu cũng vậy, nhưng tôi nghĩ với lòng quyết tâm và sự kiên nhẫn thì bà sẽđoạt đưọc kết quả tốt. Nơi tôi đã học qua làtrường Paris 7, ở métro Jussieu. Bà cứ đến đó đểlấy tài liệu và suy nghĩ coi bà chọn trung tâm nào để theo học.
Câu chuyện ngắn ngủi và quyết tâm nâng cao trình độ do động cơ của tình yêu của bà D. đã giúp cho tôi cảm thấy can đảm hơn. Dù động cơ thúc đẩy tôi trởlại ghế nhà trường không do tình yêu đôi lứa nhưng có thể cũng là một thứ tình cảm nào đó, sự đam mê, lòng hiếu học hay mặc cảm bị thua kém ?
Bản tính nhút nhát lại thêm sự mặc cảm làm cho tôimất tự tin cũng như lòng can đảm. Có địa chỉ trong tay mà tôi cứ do dự, chưa tìm được ngày nào để« dấn thân ». Sự thất bại trong cuộc sống và tuổi tác đã làm mòn đi lòng hăng say và can đảm chăng ?
Cách đây vài năm, tôi « liều » vào trường Paris 7, đếnBan Việt học mang tên là UFR LCAỌ Langues et Civilisations de l’Asie Orientale), nằm ở couloir 34/44, lầu 1.
Hôm đó, tôi gặp một người nhân viên và hỏi xem bằng Tú Tài Việt có được ghi danh vào môn học này không ? Người nhân viên bảo rằng có thể được nhưng phải chờ gặp bà Hiệu trưởng. Phải chờ khá lâu mới được gặp bà hiệu trưỏng, người Việt, nhưng với vẻ lạnh lùng, sau khi nghe tôi hỏi điều kiện để ghi danh vào học Ban Việt học. Bà trả lời trường hợp của tôi không đơn giản vì tôi bỏ học lâu và không cóbằng Tú Tài Pháp. Bằng cấp của Việt Nam phải nộp đơn để xin qua một test để xem có xếp tương đương được hay không ? Dễ nhất là có bằng Tú tài của Pháp. Sự lạnh lùng cùng với vẻ khó khăn của bà làm cho tôi lại càng thấy nản chí, nên đành bỏ cuộc. Vìvậy lần này dù có được sự động viên của bà D. tôicảm thấy bối rối và không có can đảm vì sợ sẽ lại bịthất vọng.
Như người bị « người yêu » ruồng bỏ, tôi vẫn cốgắng bám víu theo đuổi, hai năm sau lần bị từ chối, lần này tôi trở lại nơi xưa. Cũng cảnh cũ, ngôi trường rộng lớn chiếm cả một diện tích thật rộng, bao bọc bởi bốn con đường. Mặt tiền trường là đường Jussieu, ngay métro Jussieu vì vậy thường mọi người thường hay gọi là « trường Jussieu ». Phía trái là đường Fossé Saint Bernard. Sau lưng trường là Quai SaintBernard. Phía mặt là đường Cuvier. Thật ra nơi đây là tập trung của hai trường Đại học : Paris 6, Pierre et Marie Curie (www.upmc.fr). Trường mang tên hai nhà nghiên cứu khoa học Pierre và Marie Curie. Trường Paris 6 chiếm phân nửa phía trái, còn trường Đại học Paris 7, nằm sâu bê,n trong mang tên Diderot. Diderot vừa là nhà văn, triết học gia và cũng là người soạn quyển tự điển Pháp, ông mất vài năm trước ngày cách mạng Pháp năm 1789.
Theo lời dặn dò của bà D., chỗ ghi danh học gọi làMaison de Pédagogie, nằm trong trường Đại học Paris 7. Hôm đó, bước ra khỏi miệng hầm métroJussieu, tôi thấy ngôi truờng với nhiều Tours cao sừng sững.
Sau lần thất bại cách đây hai năm, lần này tôi trở lại chốn cũ với sự ngỡ ngàng và mất niềm tin. Tuy nhiên, vì không muốn phụ lòng bà D. vừa là người thầy cũng vừa là người bạn, tôi thu hết can đảm, đánh bạo bước vào, trong đầu chuẩn bị sẳn sàng đối diện với những gương mặt lạnh lùng.
Nhìn vào bản đồ của trường, tôi phải đi từ ngoài cổng chính nằm trên đường Jussieu, đi vòng sau tour central, đi xuyên qua những couloir dài hun hút, vàcuối cùng thì Maison de Pédagogie nằm cuối trường, gần Quai St Bernard, kế bên Gymnase của trường. Văn phòng nằm ở lầu 1, trên tường có gắn những thông báo và kết quả thi…
Tôi gõ cửa trước khi bước vào, theo qui định gắn trước cửa. Văn phòng có ba bureaux, trước mặt vàhai bên. Ba người đàn bà, người thì cắm cuối viết lia viết lịa, người thì trả lời điện thoại « say sưa » ra vẻnhư bận rộn vì là mùa ghi danh...
Do dự vì không biết mình sẽ được ai tiếp đón, nên tôi kiên nhẫn đứng chờ, ruột rối như tơ vò, không biết lần này mình sẽ được trả lời như thế nào đây. Lát sau, người thư ký, khoảng độ ngoài bốn mươi, dáng người đẫy đà, mái tóc nhuộm hoe đỏ, gát máy điện thoại xuống, nụ cười cũng theo đó vụt biến mất. Với vẻmặt « nghiêm trang » của người làm việc, bà cất tiếng hỏi :
- Chào bà, tôi có thể giúp được gì cho bà ?
- Tôi muốn xin làm thủ tục để ghi danh học.
- Cho con của bà ?
- Không. Cho tôi.
- Xin lỗi !
Câu “xin lỗi” được thốt ra để chứng tỏ mình là người của một xã hội văn minh ? Bà nhìn tôi tưởng có lẽ là nghe nhầm hoặc tuởng là tôi không hiểu tiếng Pháp, một tiếng nói được xếp vào trong những ngôn ngữ khó và biểu tượng cho người phải có một trình độ nào đó nhất là đối với những người da màu.
- Ghi danh cho tôi. Tôi cố bình tĩnh lập lại và biết rằng mình sắp gặp sự trở ngại.
Lúc này Bà thư ký mới ngẩng mặt lên nhìn tôi lâuhơn và cất giọng hỏi:
- Bà có biết đây là khóa học để có bằng tươngđương với Tú tài để tiếp tục vào đại học không?
- Có, tôi biết.
- Nếu bà muốn tiếp tục học thì ở đây có lớp dành cho người lớn tuổi gọi là “Université ouverte”. Bà sang bureau bên cạnh để làm thủ tục với người đồng nghiệp của tôi.
- Tôi muốn ghi danh học khóa này. Bà cho tôi biết giấy tờ cần để nộp?
- Bà đã học đến trình độ nào ở xứ của bà?
- Tôi có bằng tú tài bên xứ tôi và bằng không được xếp tương đương với Tú tài Pháp nên tôi muốn ghi danh khoá này.
- Bà đã có bằng Tú tài rồi thì không phải học khóa này. Vì khóa này dành cho những người chưa cóTú tài.
Tôi cảm thấy hụt hẩng vì không ngờ câu trả lời thật tình của mình lại rước lấy một sự từ chối như vậy. Trên nguyên tắc thì là đúng, nhưng bà ấy không hiểu và có lẽ không muốn hiểu tại sao một người ở vào tuổi hưu trí, không còn trẻ mà còn muốn đeo đuổi chuyện học hành làm gì? Sau đó thì bà ấy lại làm ra vẻ bận rộn, tiếp tục nói chuyện điện thoai như để chotôi hiểu rằng câu chuyện đã chấm dứt.
(còn tiếp)
Diễm Đào
Paris (tháng năm 2010)